2. گروه ها و نیروهای فکری ـ سیاسی مخالف

2. گروهها و نيروهاي فكري ـ سياسي مخالف

الف. نهضت آزادي

در كودتاي 28 مرداد 32 و بازگشت مجدد شاه به سلطنت، همه مخالفان قلع و قمع شدند، ولي تحركات و فعاليتهاي سياسي پس از آن كم و بيش ادامه يافت، جبهه ملي ـ كه در دوره مصدق مركز ثقل مقاومت عليه رژيم بهشمار ميآمد ـ در دهه سي مقاومتي نشان نداد و اهم فعاليتهايش به صدور چند اعلاميه و انتشار ناموفق روزنامه راه مصدق محدود گرديد. تغيير در شرايط سياسي كشور و ملايمتر شدن فشار رژيم برمخالفان از اواسط سال 1339 سبب شد بازماندگان جبهه ملي دوره مصدق، جبهه ملي دوم را سازمان دهند. تشكيلات جديد ـ كه يدالله سحابي و مهندسمهدي بازرگان در شوراي عالي آن حضور داشتند ـ بهدليل فقدان استراتژي منسجم و نيز اختلافات داخلي، نتوانست در تجديد حيات سياسي جبهه ملي گامي مؤثر بردارد. در نتيجه مهندس بازرگان با همكاري آيتاللّه طالقاني (جناح مذهبيتر جبهه ملي) تشكيلات جديدي با عنوان نهضت آزادي ايران تأسيس كرد كه در تاريخ 27/2/1340 بهطور رسمي افتتاح شد. حوزه نفوذ نهضت آزادي كه به تحصيلكردگان و دانشگاهيان محدود بود; نتوانست در ميان گروههاي مذهبي مانند بازاريان و روحانيان طرفداراني پيدا كند و چون جبهه ملي، حوزه نفوذش از محدوده تهران فراتر نرفت. رهبران اين نهضت سرانجام، پس از موضعگيري تند عليه رژيم، بهويژه در برابر رفراندوم بهمن ماه 1341 (انقلاب سفيد)، دستگير و روانه زندان شدند. بدين ترتيب، پرونده فعاليتهاي سياسي آن تا ماههاي منتهي به پيروزي انقلاب بسته ماند. از اوايل سال 1357، بهتدريج فعاليت دوباره نهضت آزادي آغاز گرديد و در همان قالبهاي اصلاحي و رفرميستي، مانند صدور اعلاميه و نگارش نامه بهسران دولت، ادامه يافت. (1)